วัฒนธรรมทางด้านดนตรี มีประวัติความเป็นมาที่ยาวนานเป็นวัฒนธรรมที่มีคุณค่าควรแก่การศึกษา อนุรักษ์และสืบสาน ดังที่ปัญญา รุ่งเรือง ได้กล่าวว่าดนตรีไทยเป็นสิ่งที่มีขึ้นพร้อมกับคนไทย ดนตรีและศิลปะถือเป็นเครื่องมือสำหรับวัดความเจริญรุ่งเรืองของชาติอย่างหนึ่ง ชาติไทยเป็นชาติที่มีอารยธรรมอันสูงส่ง เพราะเรามีดนตรีและศิลปะซึ่งเจริญถึงขั้นเป็นแบบฉบับ (Classic) ได้ ดนตรีนั้นถือเป็นภาษาหนึ่ง เมื่อศึกษาแล้วสามารถรู้และเข้าใจถึงวัฒนธรรมของมนุษย์เจ้าของวัฒนธรรมดนตรีนั้นด้วย ดังที่ พูนพิศ อมาตยกุล อธิบายว่าดนตรีเป็นภาษาหนึ่งของมนุษย์ ชาติใดที่มีภาษาพูดภาษาเขียนของตนเอง มักจะมีดนตรีเป็นของตนเองด้วยเพราะดนตรีและเพลงร้องเป็นส่วนหนึ่งที่พัฒนามาพร้อมๆ กับภาษาพูด ชาติไทยนั้นกล่าวได้ว่าเป็นชาติเก่าแก่ที่มีอายุกว่า 4,000 ปี ดังนั้นเพลงไทยหรือดนตรีไทยคงจะมีความเก่าแก่ย้อนหลังไปไกลถึง 4,000 ปี
คนไทยสืบทอดสั่งสมวัฒนธรรมดนตรีมาตั้งแต่สมัยโบราณ แสดงให้เห็นการพัฒนาของวัฒนธรรมดนตรีของไทยเรา ซึ่งแต่เดิมมีรากฐานมาจากการละเล่นพื้นบ้าน หรือเพลงพื้นบ้าน เป็นวัฒนธรรมดนตรีของไทย ที่เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งสังคมไทยแต่เดิมได้เอื้ออำนวยต่อการสร้างสรรค์งานศิลปะที่เรียบง่าย งดงาม ตามวิถีการดำเนินชีวิตแบบไทยๆ
ปัจจุบันวัฒนธรรมไทยกำลังมีการเปลี่ยนแปลง เพราะความเจริญก้าวหน้าทางด้านต่างๆ ได้แพร่กระจายจากสังคมเมือง ชุมชนใหญ่ๆ แทรกเข้าไปสู่หมู่บ้านและชนบททำให้วิถีทางการดำเนินชีวิตเปลี่ยนไป ซึ่งมีผลกระทบต่อบางส่วนของวิถีชีวิตให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไป และรวมถึงงานพื้นบ้าน ไม่ว่าจะเป็นประเภทของศิลปหัตถกรรม และเครื่องใช้พื้นบ้าน และเป็นส่วนหนึ่งที่ส่งผลกระทบกับวิธีการดำเนินชีวิตของผู้ที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมในด้านต่างๆ โดยส่วนหนึ่งคือศิลปะพื้นบ้านในด้านวัฒนธรรมดนตรีด้วย จะเห็นได้จากการเปลี่ยนแปลงของดนตรีไทยทั้งเครื่องดนตรี การผสมวง บทเพลง และอื่นๆ มีการเปลี่ยนแปลงพัฒนาหลากหลายรูปแบบ ซึ่งแตกต่างไปตามสภาวะแวดล้อมและสังคม ปัจจัยสำคัญที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ซึ่งมีผลทำให้งานพื้นบ้านประเภทต่างๆ ดำเนินไปสู่ลักษณะที่เรียกว่าการสลายตัวของศิลปะพื้นบ้าน มารุต อัมรานนท์ ได้อธิบายถึงอิทธิพลที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง และการสลายตัวของศิลปะพื้นบ้านมีดังนี้
- อิทธิพลที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางภูมิศาสตร์
- อิทธิพลจากวัฒนธรรมหลวง
- อิทธิพลจากวัฒนธรรมภายนอก
- อิทธิพลจากด้านเศรษฐกิจ
- อิทธิพลจากเทคโนโลยีสมัยใหม่
ในปัจจุบันอิทธิพลจากเทคโนโลยีสมัยใหม่เข้ามามีบทบาทและมีผลกระทบต่อวัฒนธรรม ดังที่ ยศ สันตสมบัติ ได้อธิบายถึงลักษณะของวัฒนธรรมไว้ดังนี้
วัฒนธรรมนั้นเป็นสิ่งที่ไม่หยุดนิ่ง มีการเปลี่ยนแปลงปรับตัวอยู่ตลอดเวลา โดยสาเหตุหนึ่งมาจากการเปลี่ยนแปลงทางด้านเทคโนโลยี เมื่อเทคโนโลยีเปลี่ยนไปวัฒนธรรมก็เปลี่ยนไปด้วย หากเทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงรวดเร็วเกินไปจนกระทั่งวัฒนธรรมและประเพณีปฏิบัติไม่อาจเปลี่ยนแปลงตามได้ทัน ก็อาจส่งผลให้เกิดปรากฏการที่เรียกว่าวัฒนธรรมล้า (Culture Lag) และทำให้มนุษย์ในสังคมนั้นเกิดความรู้สึกแปลกแยก (Alienation) หรืออาจมีผลกระทบรุนแรงถึงขั้นทำให้วัฒนธรรมเกิดการแปลกแยกสลายไป
จะเห็นได้ว่าการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและเทคโนโลยี มีผลกระทบต่อวัฒนธรรม พระยาอนุมานราชธน ได้อธิบายผลสืบเนื่องจากวัฒนธรรมล้า ไว้ดังนี้
วัฒนธรรมล้า เป็นเรื่องถ่วงความเจริญในวัฒนธรรม ถ้าคนรุ่นหลังซึ่งเป็นทายาทรับแบบเอาไว้ต่อไปไม่ไหว ก็จะโยนทิ้งสิ่งที่แบกไว้ทั้งหมดคือทิ้งไม่ใช่สิ่งที่พอกเข้ามาใหม่ ยังไปทิ้งขว้างสิ่งที่ดีที่เป็นรากฐานแห่งวัฒนธรรมเดิมของตนเสียด้วย จะกลายเป็นชาติที่มีแต่ปัจจุบันเท่านั้น ไม่มีอดีต และอนาคต หรือไม่มีวัฒนธรรมของตนเอง อันมีรากฐานมาแต่เดิม สำหรับที่จะเสรอมสร้างปัจจุบันให้สืบต่อไปถึงลูกหลานในอนาคตได้
|